คณะกรรมการติดตามประเมินผล KBO จังหวัดอุตรดิตถ์ลงพื้นที่ เยี่ยมชมแหล่งผลิตเกลือโบราณ โรงเรียนบ่อเกลือ บ้านบ่อเบี้ย ม.1ตำบลบ่อเบี้ย อำเภอบ้านโคก จากการบอกเล่าของชาวบ้าน เมื่อประมาณ 200 ปี มาแล้ว นายพรานล่าเนื้อได้นำเนื้อที่ล่าได้มาล้างทำความสะอาด ณ บริเวณลำห้วย แล้วนำไปเก็บทิ้งไว้ สังเกตได้ว่าเนื้อมีการเน่าเปื่อยช้ากว่าปกติ เมื่อชิมดูก็พบว่าน้ำบริเวณแห่งนี้มีรสชาติเค็ม ซึ่งเป็นสาเหตุที่ทำให้เนื้อเน่าเสียได้ช้านั้นเอง
ปัจจุบันเหลือเพียงร่องบ่อเกลือเล็กๆ ที่มีแผ่นไม้ปักกั้นไว้เพื่อป้องกันดินทลายลงไป ลักษณะเป็นปากบ่อสี่เหลี่ยมขนาดกว้างยาวประมาณหนึ่งเมตร สำหรับการต้มเกลือกลุ่มชาวบ้านจะใช้น้ำจากการเจาะบ่อบาดาลที่บังเอิญเป็นน้ำเค็มเช่นเดียวกับในบ่อเกลือ ซึ่งอยู่ห่างจากบ่อเกลือ ประมาณ 100 เมตร โดยการต่อท่อพีวีซีแล้วเปิดพักไว้ในถังเก็บ หากจะนำมาต้มก็เปิดจากถังเก็บเอามาใส่กระทะต้มอีกที เพื่อให้น้ำเค็มระเหยออกตกเป็นผลึกเกลือและนำมาใช้ในการประกอบอาหารหรือซื้อขายแลกเปลี่ยน ในปัจจุบันได้มีการนำผลึกเกลือมาทำเป็นเกลือสปา สร้างรายได้ให้กับกลุ่มที่ประกอบการ
ประวัติการขุดค้นบ่อเกลือ บ้านบ่อเบี้ยหมู่ 1 ตำบลบ่อเบี้ยอำเภอบ้านโคกจังหวัดอุตรดิตถ์ บ้านบ่อเบี้ยแต่เดิมเป็นป่าดงพงไพรมีสัตว์น้อยใหญ่มากมาย ประมาณปีพ.ศ 2370 ได้มีกลุ่มนายพรานเดินตามบริษัทเข้ามาถึงบริเวณศาลเจ้าพ่อบ่อเกลือปัจจุบัน รอยเท้าสัตว์ได้สิ้นสุดลง กลุ่มนายพรานได้สำรวจดูก็รู้ว่าฝูงสัตว์เหล่านั้นมาที่นี่ด้วยประสงค์ สิ่ง ขนาดที่กลุ่มนายพราน ทำการอยู่นั้น ได้ยินเสียงดังแว่วมาเหมือน ฟังเหมือนเสียง คนตีระนาด จึงพากันตามเสียงเข้าไปดู ก็เห็นน้ำ ผุด พุ่งขึ้นจากใต้ดิน และมีสิ่งหนึ่งปนขึ้นมากับน้ำ กระทบการดังเหมือนได้ยินเสียงตอนแรกเมื่อเข้าไปดูใกล้ๆจึงรู้ว่าเป็นหอยชนิดหนึ่งมีจำนวนมากมาย ที่พุ่งขึ้นมากับน้ำเกลือแต่กลุ่มนายพรานก็ประหลาดใจมากเมื่อดูหอยชนิดนี้ไม่เคยปรากฏมีอยู่ในถิ่นเลย กลุ่มนายพรานรออยู่ตรงนั้น 2 วันก็ถึงวันที่ 14 ค่ำ คือวันที่สัตว์ป่าเหล่านั้นจะต้องเข้ามากินน้ำเกลือ ตรงบริเวณนี้ และ ก็เป็น ดังที่คิดเมื่อถึงวัน 14 ค่ำสัปดาห์นั้นได้มารวมกันอยู่ที่นี่เป็นจำนวนมากมีสัตว์ที่ใกล้และไกลสัตว์บางกลุ่มต้องเดินทางมาเป็นเวลาหลายวันเพื่อมากินน้ำเกลือที่นี่อยู่เป็นประจำ ส่วน กลุ่มนายพรานนั้นไม่คิดที่จะมาล่าสัตว์และตามรอยสัตว์มาไกล และหลายวันเช่นนี้ ความจริงก็คือกลุ่มนายพราน พวกนี้ได้รับมอบหมายให้ สืบหา บ่อเกลือนั่นเอง วิถีการดำรงชีพสมัยนั้น เกลือเป็นสิ่งที่ทุกคน ทุกกลุ่มเป็นที่ต้องการระดับหนึ่งมากกว่าทรัพย์สินเงินทองส่วนอาหารข้าวปลา นั้น ถือมาเป็นเรื่องธรรมดาหาเองที่ไหนก็ได้ ส่วนกลุ่ม ได้บอกเรือไว้ในครอบครองก็ถือว่าได้ขุมทรัพย์มหาศาลแล้ว เมื่อกลุ่มนายพรานได้บ่อเกลือแล้ว ก็ พากันกลับบ้านและ นำหอย นั้นไปให้ท่านดูผู้รู้ดูด้วย และ ก็ทราบมาว่าเป็นเบี้ย ที่เขาใช้แทนเงินสมัยก่อน เมื่อกลุ่มนายพลกลับบ้านนำข่าวไปบอกพวกฟ้องที่รออยู่ก็คุยกันและตกลงอพยพเดินทางเข้ามาสู่ป่าแห่งนี้โดยกลุ่มนายพรานเป็นผู้นำทาง ไม่รู้ว่าตอนแรกมากันกี่ครอบครัวและกี่คน เข้ามาอยู่ประมาณปีพ.ศ 2370 ถึง 2410 แต่ตอนกลับ มีผู้เล่าว่าผู้อพยพได้กลับออกไป 48 ครัวเรือน สรุปประวัติการขุดเรือบ้านบ่อเบี้ย ที่มีหลักฐานผู้เล่าสืบกันมาเริ่มทำการขุดค้นเมื่อปีพ.ศ 2370 จนถึงปัจจุบัน ข้อสันนิษฐานว่าบ่อเกลือบ้านบ่อเบี้ยปัจจุบันนี้ ได้มีการขุดทำมาก่อนหน้านี้แล้ว นานนับ 700-1,000 ปี คือมีหลักฐานร่องรอยของกลุ่มเข้ามาอยู่ในพื้นที่แห่งนี้ได้พบเศษซากเครื่องใช้ดินเผาที่ตั้งวัดพระพุทธรูปดินเผาไขใส่กระดูกหลายแห่ง หลาย จุด ไม่ต่ำกว่า 5 แห่งและ ไม่ มีผู้เล่า เลยในรอบ 2 ปีแสดงว่า มันห่างกันมากจนพื้นที่ลา หลายแห่ง กลายเป็นป่าใหญ่ป่าดงพงไพรสันนิษฐานว่าคงหลายร้อยปีเรื่องเบี้ยจำนวนมากนั้น ผู้ขุดค้นชุดแรกพบมีจำนวนมากและมั่นใจว่ามีคนเอามาฝากไว้นานแล้วและเชื่อว่าเบี้ยมีจำนวนมากขนาดนี้ผู้ที่จะครอบครองได้ไว้มีในครอบครองมีเพียง 2 กลุ่มเท่านั้น กลุ่มที่ 1 ผู้มีอำนาจกลุ่มที่ 2 พ่อค้ามหาเศรษฐี และผู้ ค้นพบกลุ่มนายพราน ขุดบ่อเกลือลึกลงไป ยังได้พบกะโหลกหัวควาย ในก้นบอกเกลือที่เขาเอามาสังเวยเบิกบอกก่อนที่จะต้มเกลือ บอกเกลือที่ขุดนั้นเป็นบ่อเก่าเคยทำมาก่อนแล้ว และเบี้ยนั้นก็ได้มาฝังไว้ในบ่อเกลือ ถ้าสันนิษฐานเรื่องเบี้ยใช้แทนเงินก็สมัยกรุงสุโขทัยส่วนบ่อเกลือนั้นขุดค้นมาก่อนแล้วนานเท่าไหร่ไม่ทราบสรุปบ่อเกลือบ้านบ่อเบี้ยหมู่ที่ 1ตำบลบ่อเบี้ยอำเภอบ้านโคกจังหวัดอุตรดิตถ์ขุดค้นทำกันมาแล้วอย่างน้อยไม่ต่ำกว่า 700 ปี
ณัฐวัฒน์ ราชประสิทธิ์ ภาพ/ข่าวอุตรดิตถ์ – รายงาน
